ตอนที่ ๑
สมเด็จพระราชาคณะ
———————-
คำว่า “สมเด็จพระราชาคณะ” เป็นชื่อประเภทแห่งสมณศักดิ์ คำว่า “สมเด็จพระ” เป็นคำนำหน้าราชทินนาม คำว่า “สมเด็จ” เป็นคำยกย่องชั้นสูง ซึ่งพระเจ้าอยู่หัวทรงพระราชทาน ในสมัยสุโขทัยไม่ปรากฏคำนี้เลย แม้พระนามของพระมหากษัตริย์ก็มิได้มีคำว่า “สมเด็จ” นำหน้า ในสมัยกรุงศรีอยุธยาเป็นลำดับมา นิยมใช้คำนี้เป็นคำยกย่องชั้นสูง และปรากฏว่ามีสมเด็จพระราชาคณะติดต่อกันมาจนถึงปัจจุบัน เดิมสมเด็จพระราชาคณะเป็นตำแหน่งปกครองคณะสงฆ์ชั้นเจ้าคณะใหญ่มาโดยตลอด จนถึงสมัยใช้พระราชบัญญัติคณะสงฆ์พุทธศักราช ๒๔๘๔ ตำแหน่งสมเด็จพระราชาคณะ จึงแยกจากตำแหน่งปกครองคณะสงฆ์ชั้นสูง แต่ในปัจจุบันสมเด็จพระราชาคณะ เป็นตำแหน่งปกครองคณะสงฆ์ในฐานะกรรมการมหาเถรสมาคมและสกลมหาสังฆปริณายก สมเด็จพระราชาคณะแยกโดยประเภทเป็น ๒ คือ.-
๑. สมเด็จพระสังฆราช
๒. สมเด็จพระราชาคณะ
สมเด็จพระสังฆราช คือตำแหน่งประมุขสงฆ์หรือตำแหน่งพระสังฆบิดร มิใช่เป็นพระนามของประมุขสงฆ์ ส่งนามของพระประมุขสงฆ์นั้น ที่ผ่านมา ถ้าเป็นพระบรมวงศานุวงศ์หรือราชวงศ์ย่อมมีพระนามต่างกันตามที่ทรงสถาปนา ถ้ามิใช่พระบรมวงศานุวงศ์ ย่อมมีพระนามอย่างเดียวกันทุกพระองค์คือ “สมเด็จพระอริยวงศาคตญาณ” มีพระราชทานพิเศษบางพระองค์ เช่น “สมเด็จพระญาณสังวร” สมเด็จพระสังฆราชองค์ปัจจุบัน สมเด็จพระสังฆราชเป็นสมณศักดิ์ชั้นสุพรรณบัฏพิเศษ ผู้ดำรงพระอิสริยยศชั้นนี้ แม้มิได้พระบรมวงศานุวงศาก็ทรงใช้ราชาศัพท์ การสถาปนาสมเด็จพระสังฆราชนั้น ทรงโปรดให้มีพระราชพิธีจารึกพระนามในสุพรรณบัฏ (แผ่นทอง) และทรงโปรดให้จัดพระราชพิธีสถาปนาสมเด็จพระสังฆราชเป็นพระราชพิธีพิเศษ สมเด็จพระสังฆราชตามกฎหมายคณะสงฆ์ฉบับปัจจุบัน ย่อมทรงดำรงตำแหน่งสกลมหาสังฆปริณายก และตำแหน่งประธานกรรมการมหาเถรสมาคม ว่าโดยลักษณะที่โปรดสถาปนาสมเด็จพระสังฆราชมี ๓ ชั้น คือ.-
๑. สมเด็จพระมหาสมณเจ้า
๒. สมเด็จพระสังฆราชเจ้า
๓. สมเด็จพระสังฆราช
สมเด็จพระสังฆราช มีฐานานุศักดิ์ทรงตั้งฐานานุกรมได้ ๑๕ รูป คือ พระราชาคณะปลัดขวา ๑ พระราชาคณะปลัดซ้าย ๑ พระครูฐานานุกรมมีนิตยภัต ๔ พระครูฐานานุกรมไม่มีนิตยภัต ๙
สมเด็จพระราชาคณะ เป็นตำแหน่งรององค์ประมุขสงฆ์ นับเป็นอิสริยยศชั้นสูง เรียกอีกอย่างหนึ่งว่า “สมณศักดิ์ชั้นสุพรรณบัฏ” การสถาปนานั้นโปรดให้มีพระราชพิธีจารึกราชทินนามในสุพรรณบัฏ (แผ่นทอง) แล้วโปรดพระราชทานสถาปนาพระราชา-คณะชั้นเจ้าคณะรองขึ้นเป็นสมเด็จพระราชาคณะ สมเด็จพระราชาคณะทุกรูป เป็นกรรมการมหาเถรสมาคมโดยตำแหน่ง ปัจจุบัน (๕ ต.ค. ๔๒) มี ๘ คือ.-
๑. สมเด็จพระพุทธปาพจนบดี
๒. สมเด็จพระมหามุนีวงศ์
๓. สมเด็จพระพุฒาจารย์
๔. สมเด็จพระมหาธีราจารย์
๕. สมเด็จพระมหาวีรวงศ์
๖. สมเด็จพระมหารัชมังคลาจารย์
๗. สมเด็จพระวันรัต
๘. สมเด็จพระพุทธโฆษาจารย์
สมเด็จพระราชาคณะทุกตำแหน่ง มีฐานานุศักดิ์ตั้งฐานานุกรมได้ ๑๐ รูป พระครูปลัดมีราชทินนาม พร้อมทั้งสร้อยนามและนิตยภัต และมีศักดิ์สูงกว่าเปรียญ-ธรรม ๙ ประโยค
Views: 49