ภัททิกาฉันท์ ๑๑

       “ภัททิกาฉันท์” เป็นชื่อที่เรียกตามแบบไทย แต่ในคัมภีร์วุตโตทัย ท่านเรียกว่า “ภัททิกาคาถา” เป็นติฏฐุภาฉันท์ ฯ “ภัททิกา” แปลว่า “คาถาที่มีลักษณะงามเพราะประกอบด้วย น คณะ เป็นต้น”  เพราะมีสูตรว่า “นนรลหุครูหิ ภทฺทิกา” แปลว่า“คาถาที่มี น คณะ น คณะ ร คณะ และลหุลอยครุลอย  ชื่อว่า “ภัททิกาคาถา”

       ในการบัญญัติฉันท์ไทยนั้น ท่านนำสูตรดังกล่าวมาเป็นสูตร โดยกำหนดนำมาเพียง ๒ บาท แล้วปรับปรุงให้เป็น ๔ วรรค มีบาทละ ๑๑ คำ จึงเรียกว่า “ฉันท์ ๑๑” แล้วเพิ่มสัมผัสเข้า คือ คำสุดท้ายของวรรคที่ ๑ ส่งสัมผัสไปยังคำที่ ๒ ของวรรคที่ ๒, คำสุดท้ายของวรรคที่ ๒ ส่งสัมผัสไปยังคำสุดท้ายของวรรคที่ ๓, และคำสุดท้ายของวรรคที่ ๔ ส่งสัมผัสไปยังคำที่พร้อมจะรับในบทที่จะแต่งต่อไป มีแผนผังและตัวอย่างดังนี้