กาพย์ทัณฑิกา เป็นกาพย์ที่มีลักษณะระเบียบคำเป็นระยะดังข้อไม้เท้า ในคัมภีร์กาพย์คันถะ มีบทบัญญัติว่า
จตฺวฏฺฐมา ผุฏฺฐา เชสุ รวิกฺขเรสุ ตนฺติมา
สเมสฺวฏฺฐรวิผุฏฺฐา โสฬเสสฺวณฺณวาฏฺฐกา
อญฺญมญฺญํ ปสมฺผุฏฺฐา ปรโต อสฺส อนฺติมา
ตสฺสนฺเตนาปิ ผุสฺสติ ยสฺส สา ทณฺฑิกา มตา.
ความว่า ๑. ในบาทที่ ๑ และที่ ๓ กำหนดบาทละ ๑๒ คำ
๒. ในบาทที่ ๒ และที่ ๔ กำหนดบาทละ ๑๖ คำ
๓. คำที่ ๔ ส่งสัมผัสไปยังคำที่ ๘
๔. คำที่ ๑๒ ส่งสัมผัสไปยังคำที่ ๒๐ กับคำที่ ๒๔
๕. คำที่ ๒๘ ส่งสัมผัสไปยังคำที่ ๔๐ และคำที่ ๔๘ และ ๕๒
๖. คำที่ ๓๒ ส่งสัมผัสไปยังคำที่ ๓๖
กาพย์บทหนึ่งมี ๔ บาท รวม ๕๖ คำ เฉพาะคำสุดท้ายของบาทที่ ๔ ส่งสัมผัสไปยังคำที่พร้อมจะรับในบทที่จะแต่งต่อไป มีแผนผังและตัวอย่างดังนี้
