“จิตรปทาฉันท์” เป็นชื่อที่เรียกตามแบบไทย แต่ในคัมภีร์วุตโตทัย ท่านเรียกว่า “จิตรปทาคาถา” ท่านจัดเป็นอนุฏฐุภาฉันท์ “อนุฏฐุภา” แปลว่า “ฉันท์ที่ห้ามความทรามกล่าวคือให้ความเพลิดเพลินดี” ฯ “จิตรปทา” แปลว่า “คาถาที่มีครุต่างจากกุมารลลิตา” เป็นฉันท์ที่มี ๔ บาท รวม ๓๒ คำ มีสูตรว่า “จิตฺรปทา ยทิ ภา คา” แปลว่า “คาถาที่มี ภ คณะ ภ คณะ และ ครุลอย ๒ คำ ชื่อว่า “จิตรปทา”
ในการบัญญัติฉันท์ไทยนั้น ท่านนำเอาสูตรดังกล่าวมาเป็นสูตร โดยกำหนดนำมาทั้ง ๔ บาท แล้วปรับปรุงให้บทหนึ่งมี ๔ บาท ๆ ละ ๒ วรรค เพราะบาทหนึ่งมี ๘ คำ จึงเรียกว่า “ฉันท์ ๘” แล้วเพิ่มสัมผัสเข้า คือ คำสุดท้ายของวรรคที่ ๑ ส่งสัมผัสไปยังคำที่ ๓ ของวรรคที่ ๒, คำสุดท้ายของวรรคที่ ๒ ส่งสัมผัสไปยังคำสุดท้ายของวรรคที่ ๓, คำสุดท้ายของวรรคที่ ๔ ส่งสัมผัสไปยังคำสุดท้ายของวรรคที่ ๖, คำสุดท้ายของวรรคที่ ๕ ส่งสัมผัสไปยังคำที่ ๓ ของวรรคที่ ๖, คำสุดท้ายของวรรคที่ ๖ ส่งสัมผัสไปยังคำสุดท้ายของวรรคที่ ๗, และคำสุดท้ายของวรรคที่ ๘ ส่งสัมผัสไปยังคำที่พร้อมจะรับในบทที่จะแต่งต่อไป มีแผนผังและตัวอย่างดังนี้
Views: 830