“ภัททกฉันท์” หรือ “ภัททกะฉันท์” เป็นชื่อที่เรียกตามแบบไทย แต่ในคัมภีร์วุตโตทัย ในสมวุตตินิเทศ ท่านเรียกว่า “ภัททกคาถา” เป็นอากติฉันท์ “อากติ” แปลว่า “ฉันท์ที่แต่งยิ่งกว่าฉันท์ก่อน” “ภัททกะ” แปลว่า “คาถาที่งดงาม” เป็นคาถา ๔ บาท ๆ ละ ๒๒ คำ มีสูตรว่า “ภฺรา นรนา รนา จถ ครู, ทสกฺกวิรมํ หิ ภทฺทกมิทํ” แปลว่า “คาถาที่มี ภ ร น ร น ร น และครุลอย มีจังหวะหยุด ๑๐ และ ๑๒ พยางค์ นี้ชื่อว่า“ภัททกคาถา”
ในการบัญญัติฉันท์ไทยนั้น ท่านนำสูตรดังกล่าวมาเป็นสูตร โดยกำหนดนำมาเพียง ๑ บาท แล้วปรับปรุงให้เป็น ๔ วรรค รวม ๒๒ คำ เพราะรวมทั้งบทมี ๒๒ คำ จึงเรียกว่า “ฉันท์ ๒๒” แล้วเพิ่มสัมผัสเข้า คือ คำสุดท้ายของวรรคที่ ๑ ส่งสัมผัสไปยังคำที่ ๔ ของวรรคที่ ๒, คำสุดท้ายของวรรคที่ ๒ ส่งสัมผัสไปยังคำสุดท้ายของวรรคที่ ๓, และคำสุดท้ายของวรรคที่ ๔ ส่งสัมผัสไปยังคำที่พร้อมจะรับในบทที่จะแต่งต่อไป มีแผนผังและตัวอย่าง ดังนี้
Hits: 3