“หริณปลุตาฉันท์” เป็นชื่อที่เรียกตามแบบไทย แต่ในคัมภีร์วุตโตทัย ในอัทธสมวุตตินิเทศ ท่านเรียกว่า “หริณปลุตาคาถา” ซึ่งแปลว่า “คาถาที่คล้ายเนื้อกระโดดขึ้นลง” เป็นคาถา ๔ บาท บาทคี่ ๑๑ คำำ บาทคู่ ๑๒ คำมีสูตรว่า“สสโต สลคา วิสเม สเม นภภรา ภวเต หริณปฺลุตา” แปลว่า “คาถาที่มี ส ส ส คณะ ลหุลอยและครุลอยในวิสมบาท ส่วนในสมบาทมี น ภ ภ คณะ และ ร คณะ ชื่อว่า“หริณปลุตาคาถา”
ในการบัญญัติฉันท์ไทยนั้น ท่านนำสูตรดังกล่าวมาเป็นสูตร โดยกำหนดนำมาเพียง ๒ บาท แล้วปรับปรุงให้เป็น ๔ วรรค รวม ๒๓ คำ เพราะรวมทั้งบทมี ๒๓ คำ จึงเรียกว่า “ฉันท์ ๒๓” แล้วเพิ่มสัมผัสเข้า คือ คำสุดท้ายของวรรคที่ ๑ ส่งสัมผัสไปยังคำที่ ๓ ของวรรคที่ ๒, คำสุดท้ายของวรรคที่ ๒ ส่งสัมผัสไปยังคำสุดท้ายของวรรคที่ ๓, และคำสุดท้ายของวรรคที่ ๔ ส่งสัมผัสไปยังคำที่พร้อมจะรับในบทที่จะแต่งต่อไป มีแผนผังและตัวอย่าง ดังนี้
Views: 16