“รการวิปุลาฉันท์” เป็นชื่อที่เรียกตามแบบไทย แต่ในคัมภีร์วุตโตทัย ในวิสมวุตตินิเทศ ท่านเรียกว่า “รการวิปุลาคาถา” มีสูตว่า “เอวมญฺญา โร จตุตฺถา” แปลว่า “คาถาที่มี ร คณะท้าย ๔ พยางค์แรกในวิสมบาท (และมี ร คณะท้าย ๔ พยางค์แรกในสมบาท) ชื่อว่า “รการวิปุลา” คาถาหนึ่งมี ๔ บาท ๆ ละ ๘ คำ
ในการบัญญัติเป็นฉันท์ไทยนำมาทั้ง ๔ บาท โดยกำหนดฉันท์ไทยบทหนึ่งมี ๔ บาท ทุกบาทประกอบด้วยครุลอย บาทละ ๒ คำ ทั้งหน้าและหลัง คำที่ ๒, ๓, ๔ ในทุกบาท ห้ามใช้ น คณะ และ ส คณะ อีก ๖ คณะ ที่เหลือใช้ได้ คำที่ ๕, ๖, ๗ ในบาทคี่ ให้ใช้ ร คณะ อย่างเดียว คำที่ ๕, ๖, ๗ ในบาทคู่ ให้ใช้ ช คณะ แต่ในฉันทศาสตร์ว่า คำที่ ๕, ๖, ๗ ทุกบาท ใช้ ร คณะ เหมือนกันทั้ง ๔ บาทบ้าง ฉันท์บทหนึ่งมี ๔ บาท ๆ ละ ๘ คำ รวมเป็น ๓๒ คำ จึงเรียกว่า “ฉันท์ ๓๒” มีแผนผังและตัวอย่าง ดังนี้
Views: 11