กาพย์มหาตุรังคธาวี เป็นกาพย์ที่มีลักษณะเหมือนม้าวิ่ง ในคัมภีร์กาพย์สารวิลาสินี มีบทบัญญัติว่า
ตติเย สตฺตเม ฐาเน นวเม จ ตโย สมา,
ทฺวาทสเอกูนวีสฏฺ- ฐาเนสุ เทฺว สรา สมา,
เตรสปณฺณรส จ ฐิตา ทุเว สรา สมา,
ทฺวาวีสจตุวีสาสุ ฐาเนสุ เทฺว สรา สมา,
อฏฺฐวีสจตฺตาฬีส- สตฺตาฬีสาสุ เต ตโย
เอกตฺตึสปญฺจตฺตึส- สตฺตตฺตึสาสุ เต ตโย
เอกตฺตึสเตตาฬีสฏฺ- ฐาเนสุ เทฺว สรา สมา,
ปญฺญาสาย ทฺวิปญฺญาสฏฺ- ฐาเนสุ เทฺว สรา สมา,
ยสฺมึ ลกฺขณมิทญฺเจ มหาตุรงฺคธาวิ สา
แปลว่า “สระ ๓ ตัว คือ ตัวที่ ๓ ที่ ๗ กับที่ ๙, สระ ๒ ตัวคือ ที่ ๑๒ กับที่ ๑๙, ที่ ๑๓ กับที่ ๑๕, ที่ ๒๒ กับที่ ๒๔, สระ ๓ ตัว คือ ที่ ๒๘ ที่ ๔๐ กับที่ ๔๗, ที่ ๓๑ ที่ ๓๕ กับที่ ๓๗, สระ ๒ ตัว คือ ตัวที่ ๔๑ กับที่ ๔๓ และตัวที่ ๕๐ กับตัวที่ ๕๒ เสมอกัน หากในกาพย์ใดมีลักษณะเช่นนี้ กาพย์นั้นชื่อว่า “มหาตุรังคธาวี”
จึงถือเอาความได้ว่า กาพย์มหาตุรังคธาวี บทหนึ่งมี ๔ บาท รวม ๕๖ คำ มีสัมผัสดังกล่าวแล้ว เฉพาะคำสุดท้ายของบาทที่ ๔ ส่งสัมผัสไปยังคำที่พร้อมจะรับในบทที่จะแต่งต่อไป มีแผนผังและตัวอย่างดังนี้
