“กุสุมวิจิตตาฉันท์” หรือ “กุสุมวิจิตรฉันท์” เป็นชื่อที่เรียกตามแบบไทย แต่ในคัมภีร์วุตโตทัยท่านเรียกว่า “กุสุมวิจิตตาคาถา” เป็นชคดีฉันท์ ฯ “กุสุมวิจิตตา” แปลว่า “คาถาวิจิตรดังบุบผา” กล่าวคือ มี น คณะ และ ย คณะสลับกัน ดุจดอกไม้ เป็นคาถา ๔ บาท ๆ ละ ๑๒ คำ มีสูตรว่า “นยสหิตา นฺยา กุสุมวิจิตฺตา” แปลความว่า “คาถาที่มี น คณะ ย คณะ น คณะ และ ย คณะ ชื่อว่า “กุสุมวิจิตตา”
ในการบัญญัติฉันท์ไทยนั้น ท่านนำสูตรดังกล่าวมาเป็นสูตร โดยกำหนดนำมาเพียง ๒ บาท แล้วปรับปรุงให้เป็น ๔ วรรค มีบาทละ ๑๒ คำ เพราะมีบาทละ ๑๒ คำนั้น จึงเรียกว่า “ฉันท์ ๑๒” เมื่อปรับปรุงแล้ว เพิ่มสัมผัสเข้า คือ คำสุดท้ายของวรรคที่ ๒ ส่งสัมผัสไปยังคำคำสุดท้ายของวรรคที่ ๓, และคำสุดท้ายของวรรคที่ ๔ ส่งสัมผัสไปยังคำที่พร้อมจะรับในบทที่จะแต่งต่อไป มีแผนผังและตัวอย่างดังนี้
