ตามรสฉันท์ ๑๒

     “ตามรสฉันท์” หรือ “หิตามรสฉันท์” เป็นชื่อที่เรียกตามแบบไทย แต่ในคัมภีร์วุตโตทัย ท่านเรียกว่า “ตามรสคาถา” เป็นชคตีฉันท์ ฯ “ตามรส” แปลว่า “คาถาที่เหมือนดอกบัว กล่าวคือ มี ย คณะ ท้าย เหมือนดอกบัวมียอดบาน”  มีสูตรว่า “ภวติห ตามรสํ นชชา โย” แปลว่า “คาถาที่มี น คณะ ช คณะ ช คณะ และ ย คณะ ชื่อว่า“ตามรสคาถา” ในชคตีฉันท์นี้”

        ในการบัญญัติฉันท์ไทยนั้น ท่านนำสูตรดังกล่าวมาเป็นสูตร โดยกำหนดนำมาเพียง ๒ บาท แล้วปรับปรุงให้เป็น ๔ วรรค  มีบาทละ ๑๒ คำ เพราะมีบาทละ ๑๒ คำนั้น จึงเรียกว่า “ฉันท์ ๑๒” เมื่อปรับปรุงแล้ว เพิ่มสัมผัสเข้า คือ คำสุดท้ายของวรรคที่ ๑ ส่งสัมผัสไปยังคำที่ ๓ ของวรรคที่ ๒, คำสุดท้ายของวรรคที่ ๒ ส่งสัมผัสไปยังคำสุดท้ายของวรรคที่ ๓, และคำสุดท้ายของวรรคที่ ๔ ส่งสัมผัสไปยังคำที่พร้อมจะรับในบทที่จะแต่งต่อไป มีแผนผังและตัวอย่าง ดังนี้