กมลาฉันท์ ๑๒

     “กมลาฉันท์” หรือ “กมลฉันท์” เป็นชื่อที่เรียกตามแบบไทย แต่ในคัมภีร์วุตโตทัย ท่านเรียกว่า “กมลาคาถา” เป็นชคตีฉันท์ ฯ “กมลา” แปลว่า “คาถาที่งามเหมือนดอกบัว” เป็นคาถา ๔ บาท ๆ ละ ๑๒ คำ มีสูตรว่า “กมลาติ เยฺยา สยเสหิ โย เจแปลว่า “คาถาที่มี ส คณะ ย คณะ ส คณะ และ ย คณะ ชื่อว่ากมลาคาถา

        ในการบัญญัติฉันท์ไทยนั้น ท่านนำสูตรดังกล่าวมาเป็นสูตร โดยกำหนดนำมาเพียง ๒ บาท แล้วปรับปรุงให้เป็น ๔ วรรค มีบาทละ ๑๒ คำ เพราะมีบาทละ ๑๒ คำนั้น จึงเรียกว่า “ฉันท์ ๑๒” เมื่อปรับปรุงแล้ว เพิ่มสัมผัสเข้า คือ คำสุดท้ายของวรรคที่ ๑ ส่งสัมผัสไปยังคำที่ ๓ ของวรรคที่ ๒, คำสุดท้ายของวรรคที่ ๒ ส่งสัมผัสไปยังคำสุดท้ายของวรรคที่ ๓, และคำสุดท้ายของวรรคที่ ๔ ส่งสัมผัสไปยังคำที่พร้อมจะรับในบทที่จะแต่งต่อไป มีแผนผังและตัวอย่าง ดังนี้