สิขริณีฉันท์ ๑๗

     “สิขริณีฉันท์” หรือ “สิขิริณีฉันท์”  เป็นชื่อที่เรียกตามแบบไทย แต่ในคัมภีร์วุตโตทัย ท่านเรียกว่า “สิขริณีคาถา” เป็นอัจจัฏฐิฉันท์ “อัจจัฏฐิ” แปลว่า “ฉันท์ที่ยิ่งกว่าอัฏฐิฉันท์” ฯ  “สิขริณี” แปลว่า “คาถาที่มีลหุในต้นคาถาเหมือนยอดไม้”   เป็นคาถา ๔ บาท ๆ ละ ๑๗ คำ มีสูตรว่า “ยมา โน โส ภลฺคา, รสหรวิรามา สิขริณี” แปลว่า “คาถาที่มี ย คณะ ม คณะ น คณะ ส คณะ ภ คณะ ลหุลอยและครุลอย มีจังหวะหยุด ๖ และ ๑๑ พยางค์  ชื่อว่า“สิขริณีคาถา”

        ในการบัญญัติฉันท์ไทยนั้น ท่านนำสูตรดังกล่าวมาเป็นสูตร โดยกำหนดนำมาเพียง ๑ บาท แล้วปรับปรุงให้เป็น ๓ วรรค รวม ๑๗ คำ เพราะรวมทั้งบทมี ๑๗ คำ จึงเรียกว่า “ฉันท์ ๑๗” แล้วเพิ่มสัมผัสเข้า คือ คำสุดท้ายของวรรคที่ ๑ ส่งสัมผัสไปยังคำสุดท้ายของวรรคที่ ๒, และคำสุดท้ายของวรรคที่ ๓ ส่งสัมผัสไปยังคำที่พร้อมจะรับในบทที่จะแต่งต่อไป มีแผนผังและตัวอย่าง ดังนี้