ตอนที่ ๒ พระราชาคณะ - วัดโมลีโลกยาราม ราชวรวิหาร

ตอนที่ ๒

พระราชาคณะ

——————

พระราชาคณะ เป็นประเภทแห่งสมณศักดิ์ชั้นผู้ปกครองคณะสงฆ์ ในสมัยกรุงศรีอยุธยาเรียกว่า“พระสังฆราชาคณะ” ซึ่งหมายความว่า“เจ้าคณะผู้ปกครองสงฆ์” เดิมเป็นตำแหน่งคู่กับการปกครองคณะสงฆ์ ต่อมาสมัยกรุงรัตนโกสินทร์ตอนต้นเปลี่ยนเรียกว่า “พระราชาคณะ” ความหมายคงเดิมและได้เรียกมาจนถึงปัจจุบัน พระเถระผู้ดำรงอิสริยยศชั้นนี้ มีคำนำหน้าราชทินนามว่า “พระ” แต่ภาษาพูดโดยทั่วไปเรียกว่า “เจ้าคุณ” หรือ “ท่านเจ้าคุณ” จัดเป็นสมณศักดิ์ประเภทสูง แยกโดยชั้นมี ๖ คือ.-

๑. พระราชาคณะเจ้าคณะรอง (ชั้นหิรัญบัฏ)

๒. พระราชาคณะเจ้าคณะรอง (ชั้นสัญญาบัตร)

๓. พระราชาคณะชั้นธรรม

๔. พระราชาคณะชั้นเทพ

๕. พระราชาคณะชั้นราช

๖. พระราชาคณะชั้นสามัญ มี ๔ คือ.-

(๑) พระราชาคณะชั้นสามัญเปรียญฝ่ายวิปัสสนาธุระ

(๒) พระราชาคณะชั้นสามัญเปรียญ

(๓) พระราชาคณะชั้นสามัญยกฝ่ายวิปัสสนาธุระ

(๔) พระราชาคณะชั้นสามัญยก

ชั้นพระราชาคณะเจ้าคณะรอง (ชั้นหิรัญบัฏ) เป็นพระราชาคณะที่ทรงโปรดสถาปนาดังเช่นสมเด็จพระราชาคณะ โดยสถาปนาพระราชาคณะชั้นธรรมหรือชั้นสัญญาบัตรขึ้นดำรงสมณศักดิ์ชั้นนี้ การสถาปนานั้น มีพระราชพิธีจารึกราชทินนามในหิรัญบัฏ (แผ่นเงิน) และมีพระบรมราชโองการประกาศสถาปนา โปรดให้มีฐานานุศักดิ์ตั้งฐานานุกรมได้ ๘ รูป พระครูปลัดมีราชทินนามพร้อมทั้งสร้อยนามและมีนิตยภัต มีศักดิ์สูงกว่าพระครูฐานานุกรมชั้นเอกของสมเด็จพระสังฆราช

พระราชาคณะเจ้าคณะรอง (ชั้นสัญญาบัตร) โปรดพระราชทานเลื่อนพระ ราชาคณะชั้นธรรมขึ้นเทียบชั้นรองสมเด็จพระราชาคณะ คงพระราชทานเฉพาะสัญญา-บัตรพัดยศมิได้จารึกราชทินนาม เรียกว่า “ชั้นสัญญาบัตร” เคยพระราชทานมี ๒ ตำแหน่ง คือ พระมหาโพธิวงศาจารย์ และ พระมหารัชมังคลาจารย์ ปัจจุบันไม่มีผู้ดำรงสมณศักดิ์ชั้นนี้ ชั้นสัญญาบัตรมีฐานานุกรมได้ ๖ รูป พระครูปลัดมีราชทินนามและนิตยภัต มีศักดิ์สูงกว่าพระครูฐานานุกรมชั้นเอกของสมเด็จพระสังฆราช

ชั้นธรรม ทรงพระราชทานเลื่อนจากพระราชาคณะชั้นเทพ ให้มีฐานานุกรมได้ ๖ รูป เพิ่มจากชั้นเทพ ๑ รูป คือพระครูธรรมธร พระครูปลัดมีราชทินนามและมีนิตยภัต มีศักดิ์สูงกว่าพระครูฐานานุกรมในสมเด็จพระสังฆราช พระครูปริต (ชั้นโท)

ชั้นเทพ ทรงพระราชทานเลื่อนจากพระราชาคณะชั้นราช มีฐานานุศักดิ์ตั้งฐานานุกรมได้ ๕ รูป เพิ่มจากชั้นราช ๑ รูปคือ พระครูวินัยธร ฐานานุกรมทุกตำแหน่งเป็นพระครู เฉพาะพระครูปลัดและพระครูวินัยธรมีศักดิ์สูงกว่าเปรียญธรรม ๔ ประโยค

ชั้นราช ทรงพระราชทานเลื่อนจากพระราชาคณะชั้นสามัญ มีฐานานุศักดิ์ตั้งฐานานุกรมได้ ๔ รูป คือ พระครูปลัด ๑ พระครูสังฆรักษ์ ๑ พระครูสมุห์ ๑ พระครูใบฎีกา ๑ เฉพาะพระครูปลัดมีศักดิ์สูงกว่าเปรียญธรรม ๔ ประโยค

ตั้งแต่ชั้นราชขึ้นไปจัดเป็นพระราชาคณะชั้นผู้ใหญ่ นั่งในพิธีตามลำดับรับพระราชทานพัดยศก่อนหลัง

ชั้นสามัญ ทรงพระราชทานตั้งพระครูสัญญาบัตร พระเปรียญ พระฐานานุกรมหรือพระสังฆาธิการ ขึ้นดำรงสมณศักดิ์ชั้นนี้ มีฐานานุศักดิ์ตั้งฐานานุกรมได้ ๓ รูป คือ พระปลัด ๑ พระสมุห์ ๑ พระใบฎีกา ๑ พระปลัดมีศักดิ์สูงกว่าเปรียญธรรม ๓ ประโยค การจัดที่นั่งชั้นนี้ ถือตำแหน่งทางปกครองและเปรียญธรรมประกอบด้วย

พระราชาคณะทุกชั้น โปรดพระราชทานตั้งเลื่อนและสถาปนาในการพระราชพิธีเฉลิมพระชนมพรรษา บางโอกาสโปรดพระราชทานในพระราชพิธีอื่นก็มี