ตอนที่ ๓
พระครูสัญญาบัตร
——————
พระครูสัญญาบัตร จัดเป็นสมณศักดิ์สัญญาบัตรชั้นแรก เป็นพระครูมีราช-ทินนาม ในสมัยพ่อขุนรามคำแหงมหาราชแห่งกรุงสุโขทัย เรียกว่า “ปู่ครู” ต่อมาในสมัยพระมหาธรรมราชา (ลิไทย) แห่งกรุงสุโขทัยนั้น ได้เปลี่ยนเป็น “พระครู” และโปรดให้มีราชทินนามสืบมาจนถึงปัจจุบัน พระครูสัญญาบัตรเป็นชื่อประเภทแห่งสมณศักดิ์ เครื่อง หมายสมณศักดิ์ใช้คำว่า “พระครู” นำหน้าราชทินนาม ครั้งแรกทรงพระราชทานตั้ง มีสัญญาบัตรเป็นเครื่องกำหนดราชทินนาม แต่ในสัญญาบัตรมิได้กำหนดว่าเป็นพระครูสัญญาบัตรชั้นใดหรือสัญญาบัตรตำแหน่งใด ได้พระราชทานพัดยศเป็นเครื่องแสดงชั้นหรือตำแหน่งนั้นๆ เมื่อเป็นพระครูสัญญาบัตรชั้นต่ำแล้วจะเลื่อนชั้นให้สูงขึ้น มิได้เปลี่ยนสัญญาบัตร คงเปลี่ยนเฉพาะพัดยศ และมีประกาศมหาเถรสมาคมแสดงความเป็นพระครูสัญญาบัตรตำแหน่งใดและชั้นใด แต่บางคราวทรงตั้งพระครูสัญญาบัตรชั้นต่ำเป็นพระครูสัญญาบัตรชั้นสูงก็มี และในปัจจุบัน ผู้ที่จะได้รับพระราชทานตั้งเป็นพระครูสัญญาบัตรต้องเป็นพระสังฆาธิการ เมื่อจะทรงตั้งครั้งแรก จัดชั้นและตำแหน่งให้เหมาะ สมกับตำแหน่งทางปกครอง หรือเหมาะสมกับวิทยฐานะ เมื่อจะเลื่อนชั้นเรียกว่า “เลื่อนชั้นพระสังฆาธิการ” โดยพระบรมราชานุญาตสมเด็จพระสังฆราชในฐานะสกล-มหาสังฆปริณายก และประธานกรรมการมหาเถรสมาคม ทรงประทานเลื่อนชั้นพระสังฆาธิการ เพื่อเป็นการยกย่องพระสมณศักดิ์ซึ่งดำรงตำแหน่งพระสังฆาธิการผู้มีความดีความชอบควรแก่การยกย่อง พระครูสัญญาบัตรจัดโดยชั้นมี ๔ ชั้น คือ.-
๑. ชั้นพิเศษ (ชพ.)
๒. ชั้นเอก (ชอ.)
๓. ชั้นโท (ชท.)
๔. ชั้นตรี (ชต.)
และแยกชนิดของแต่ละชั้นตามตำแหน่งทางการปกครองคณะสงฆ์อีก ในปัจจุบันพอกำหนดได้ดังนี้
ชั้นพิเศษ มี ๓ คือ เจ้าคณะอำเภอ (จอ.), ผู้ช่วยเจ้าอาวาสพระอารามหลวง (ผจล.) และ เทียบผู้ช่วยเจ้าอาวาสพระอารามหลวง (ทผจล.)
ชั้นเอก มี ๘ คือ เจ้าอาวาสพระอารามหลวง (จล.), เจ้าคณะอำเภอ (จอ.), รองเจ้าอาวาสพระอารามหลวง (รจล.), ผู้ช่วยเจ้าอาวาสพระอารามหลวง (ผจล.), เทียบผู้ช่วยเจ้าอาวาสพระอารามหลวง (ทผจล.), รองเจ้าคณะอำเภอ (รจอ.), เจ้าคณะตำบล (จต.) และ เจ้าอาวาสวัดราษฎร์ (จร.)
ชั้นโท มี ๘ คือ เจ้าอาวาสพระอารามหลวง (จล.), เจ้าคณะอำเภอ (จอ.), รองเจ้าอาวาสพระอารามหลวง (รจล.), ผู้ช่วยเจ้าอาวาสพระอารามหลวง (ผจล.), เทียบผู้ช่วยเจ้าอาวาสพระอารามหลวง (ทผจล.), รองเจ้าคณะอำเภอ (รจอ.), เจ้าคณะตำบล (จต.) และ เจ้าอาวาสวัดราษฎร์ (จร.)
ชั้นตรี มี ๔ คือ เจ้าอาวาสพระอารามหลวง (จล.), รองเจ้าอาวาสพระอารามหลวง (รจล.), เจ้าคณะตำบล (จต.) และ เจ้าอาวาสวัดราษฎร์ (จร.) ส่วนเจ้าคณะจังหวัด (จจ.), รองเจ้าคณะจังหวัด (รจจ.), รองเจ้าอาวาสวัดราษฎร์ (รจร.) และผู้ช่วยเจ้าอาวาสวัดราษฎร์ (ผจร.) ปัจจุบันยังมิได้จัดว่าเป็นชั้นใด