บทที่ ๑ องค์กรปกครองคณะสงฆ์ - วัดโมลีโลกยาราม ราชวรวิหาร

บทที่ ๑

องค์กรปกครองคณะสงฆ์

———————

คำว่า “องค์กร” เป็นคำนาม ในพจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถาน ให้ความหมายว่า “ส่วนประกอบย่อยของหน่วยใหญ่ ทำหน้าที่สัมพันธ์กันหรือขึ้นต่อกันและกัน”

ในปัจจุบัน มีหน่วยงานที่เรียกว่า “องค์กร” อยู่มาก ทั้งในภาครัฐและภาคเอกชน แม้การปกครองคณะสงฆ์ ก็มีผู้นิยมใช้คำว่า “องค์กร” เช่นเดียวกัน ทั้งที่บทบัญญัติว่าด้วยการคณะสงฆ์ไม่ปรากฏคำนี้อยู่เลย แต่เมื่อว่าโดยลักษณะการปกครองหรือการดำเนินกิจการคณะสงฆ์แล้ว ย่อมจัดเป็นองค์กรได้ เพราะการปกครองคณะสงฆ์นั้น โดยรูปแบบมี สมเด็จพระสังฆราช ทรงดำรงตำแหน่งสกลมหาสังฆปริณายก ทรงบัญชาการคณะสงฆ์ทุกคณะ แล้วมีหน่วยบัญชาการคณะสงฆ์หรือศูนย์รวมอำนาจการปกครองคณะสงฆ์คือ มหาเถรสมาคม เป็นสถาบันปกครองคณะสงฆ์สูงสุด จากนั้น มีหน่วยงานย่อยลดหลั่นกันตามสายงาน ทั้งในส่วนกลางและส่วนภูมิภาคและส่วนวัด ทุกหน่วยงานมีความสัมพันธ์กันและโยงเข้าสู่ผู้บัญชาการคณะสงฆ์กล่าวคือองค์สกลมหาสังฆปริณายกทั้งสิ้น จึงขอเรียกว่า “องค์กรปกครองคณะสงฆ์”

ก็แล องค์กรปกครองคณะสงฆ์นั้น ยังมีส่วนประกอบสำคัญหลายประการ อาทิ ผู้บัญชาการ ผู้บังคับบัญชารับผิดชอบ ระเบียบการ การ อุปกรณ์และอื่น ๆ ส่วน ประกอบขององค์กรปกครองคณะสงฆ์จัดไว้อย่างเป็นระเบียบ เพราะมีพระราชบัญญัติ หรือกฎหมายซึ่งทางราชอาณาจักรถวายเป็นหลัก พระราชบัญญัติที่ให้อำนาจดำเนินการเช่นว่านี้ ได้แก่พระราชบัญญัติหลัก ๓ ฉบับ และที่ทรงตราขึ้นเพื่อแก้ไขเพิ่มเติมฉบับเดิมให้เหมาะสมยิ่งขึ้นอีก ๑ ฉบับ คือ

๑. พระราชบัญญัติลักษณะปกครองคณะสงฆ์รัตนโกสินทรศก ๑๒๑

๒. พระราชบัญญัติคณะสงฆ์ พุทธศักราช ๒๔๘๔

๓. พระราชบัญญัติคณะสงฆ์ พ.ศ. ๒๕๐๕

๔. พระราชบัญญัติคณะสงฆ์ (ฉบับที่ ๒) พ.ศ. ๒๕๓๕

ดังนั้น องค์กรปกครองคณะสงฆ์จึงจัดเป็น ๓ รูปแบบ ตามลักษณะพระราช-บัญญัติที่ให้อำนาจจัดการ คือ

๑. องค์กรปกครองคณะสงฆ์ตามพระราชบัญญัติลักษณะปกครองคณะสงฆ์รัตนโกสินทรศก ๑๒๑

๒. องค์กรปกครองคณะสงฆ์ตามพระราชบัญญัติคณะสงฆ์ พุทธศักราช ๒๔๘๔

๓. องค์กรปกครองคณะสงฆ์ตามพระราชบัญญัติคณะสงฆ์ พ.ศ.๒๕๐๕ และพระราชบัญญัติคณะสงฆ์ (ฉบับที่ ๒) พ.ศ.๒๕๓๕